Ψυχική ανθεκτικότητα, ένας βασικός συνοδοιπόρος στη ζωή μας.

Με το πέρασμα των αιώνων οι ανάγκες των ανθρώπων αλλάζουν. Η επιστήμη και η τεχνολογία είναι πλέον μέρος της ζωής μας όπου βοηθάνε στην άνεση και την ευελιξία του τρόπου ζωής όσον αφορά το λειτουργικό κομμάτι της. Υπάρχει όμως και άλλο ένα μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς μας που αφορά τον εσωτερικό μας κόσμο. Πλέον ο πληθυσμός έχει πολλαπλασιαστεί και οι άνθρωποι ζουν οργανωμένοι κυρίως σε μεγαλουπόλεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα γεγονότα να διαδέχονται το ένα το άλλο, η ζωή να αποκτά ταχύτατους ρυθμούς, να συναναστρεφόμαστε με περισσότερο κόσμο και η διάδραση μαζί τους να είναι τόσο έντονη που πολλές φορές αντιλαμβανόμαστε ότι στο τέλος της ημέρας έχουμε χάσει όλη την ενέργεια μας.

Μέσα σε όλη αυτή την κατάσταση πλέον, είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουμε έντονο στρες, τοξικούς ανθρώπους και δύσκολες καταστάσεις, που απαιτούν άμεση αντιμετώπιση, και στο τέλος της ημέρας νιώθουμε ότι έχουμε μπει μέσα σε μια δίνη που δεν μπορούμε να ξεφύγουμε.

Σε αυτό το άρθρο θα ήθελα να αναφερθώ σε έναν βασικό συνοδοιπόρο της ζωής μας που θα μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τοξικές και στρεσογόνες καταστάσεις, την ανθεκτικότητα.

Τί είναι η ανθεκτικότητα;

Ως ανθεκτικότητα μπορούμε να ορίσουμε την ικανότητα του ατόμου να ασκεί εποικοδομητικές δεξιότητες ώστε να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της ζωής. Είναι η θετική προσαρμογή σε δυσκολίες και σε ευκολίες ώστε να συνεχίσουμε να έχουμε συνοχή ως οντότητες.

Δεν είναι μια ψυχαναγκαστική αντοχή αλλά μια ιδιότητα με την όποια μπορούμε να προσαρμοστούμε στα γεγονότα και να κάνουμε τη δυσκολία σύμμαχο.

Τα στάδια της ανθεκτικότητας

Ο κάθε άνθρωπος είναι σε διαφορετικό στάδιο και χρειάζεται διαφορετικά βήματα για να καταφέρει να ξεπεράσει μια κατάσταση. Μόλις αναγνωρίσουμε το στάδιο στο οποίο βρισκόμαστε θα μπορέσουμε να σχεδιάσουμε τα επόμενα βήματα για το επόμενο επίπεδο μέχρι να φτάσουμε στην ευδαιμονία. Τα στάδια είναι τα εξής:

1. Αντοχή: Είναι το πιο κρίσιμο σημείο στο οποίο ούτε καταρρέουμε ούτε θυμώνουμε. Είναι μια διαδικασία υπομονής και επιμονής. Αν δεν αντέξουμε πρέπει να κάνουμε ανάταξη δυνάμεων, να ορίσουμε ξανά τις αξίες μας, τις δυνάμεις μας και τις ικανότητές μας.

2. Προσαρμογή: Αποδεχόμαστε αυτό που συμβαίνει ακόμα και αν δεν μας αρέσει και δεχόμαστε ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει. Υπάρχει μια νέα πραγματικότητα στη ζωή μας που μόλις την κατανοήσουμε θα κάνουμε ένα βασικό βήμα προς την επίλυση της.

3. Σχεδιασμός: Αφού κατανοήσουμε και αποδεχτούμε αυτό που μας συμβαίνει τότε χρειάζεται να σχεδιάσουμε τα βήματα για να δημιουργήσουμε μια νέα ζωή με νέα δεδομένα. Ιδανικά δημιουργούμε καταστάσεις που θα μας φέρουν τη χαρά που έχουμε χάσει. Μπορούμε να θυμηθούμε τέτοιες καταστάσεις από το παρελθόν μας που μας γέμιζαν ενέργεια όπως κάποιο χόμπι ή άλλες ασχολίες.

4. Ανάκαμψη: Αφού βιώσουμε ξανά τη χαρά μέσα από τα νέα δεδομένα τότε αρχίζουμε να είμαστε πιο λειτουργικοί.

5. Μεταμόρφωση: Μέσα από αυτή την πορεία βλέπουμε τι έχουμε κάνει και τι έχουμε κερδίσει μέσα από τις δυσκολίες που περάσαμε. Είναι η στιγμή που "κάνουμε ταμείο".

6. Συνειδητοποίηση: Αντιλαμβανόμαστε τη δική μας ευθύνη μέσα από τα αρνητικά γεγονότα και κατανοούμε τις εντολές που είχαμε δώσει ασυνείδητα για να μας συμβεί το δυσάρεστο γεγονός.

Μέσα από όλες αυτές τις διαδικασίες έρχεται η ευδαιμονία. Χρειάζεται χρόνο, δύναμη, πίστη και δέσμευση ώστε να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Ποιοί είναι οι παράγοντες ανθεκτικότητας;

Νόημα

Ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι να βρούμε ένα δυνατό νόημα στη ζωή μας. Όσο ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας, τις δυνάμεις μας, τις αξίες και τις ικανότητές μας μπορούμε να βρούμε τον δικό μας σκοπό.

Αυτοεκτίμηση

Όταν απασχολούμαστε με δραστηριότητες που μας γεμίζουν και συμβαδίζουν με τις αξίες μας τόσο τονώνουμε την ανθεκτικότητά μας. Έχουμε εμπιστοσύνη ότι θα τα καταφέρουμε ό,τι κι αν συμβεί. Η έλλειψη εμπιστοσύνης φέρνει το αυτο-σαμποτάζ στις ενέργειες μας.

Αλλαγή οπτικής γωνίας

Ίσως το πιο βασικό στοιχείο. Αν ανατρέξουμε σε γεγονότα του παρελθόντος, τα οποία λύσαμε και βρούμε τον τρόπο που το πετύχαμε μπορεί να ανακαλύψουμε μια νέα οπτική για να λύσουμε αυτό που αντιμετωπίζουμε τώρα.

Ουσιαστική αλληλεπίδραση με τους γύρω μας

Αν έχουμε ανθρώπους στον κύκλο μας που μπορούν να μας στηρίξουν τότε αυξάνεται η ανθεκτικότητα. Η μοναξιά μας αποδυναμώνει.

Ρεαλιστική στοχοθεσία

Αν ερμηνεύουμε σωστά τα γεγονότα θα έρθουν και οι ανάλογες λύσεις. Η σωστή μετάφραση είναι η πυξίδα για το τι θα γίνει στο μέλλον. Το μέλλον εξαρτάται από τις πράξεις που κάνουμε στο παρόν.

Παγίδες ανθεκτικότητας

Υπάρχουν σε όλους μας κάποιες πεποιθήσεις οι οποίες μας εμποδίζουν στην ανάπτυξη της ανθεκτικότητας. Είναι ο τρόπος που μεταφράζουμε τα γεγονότα και στο τέλος μπορεί να δημιουργήσουν αδράνεια και στασιμότητα. Παρακάτω θα δούμε κάποιους τρόπους σκέψης που μπορεί να σταθούν εμπόδιο στην εξέλιξή μας.

1. Αγχωτικές στρεβλώσεις: Όσο αυξάνεται το άγχος τόσο αλλάζει ο τρόπος που μεταφράζει ο εγκέφαλος μας τα γεγονότα. Δεν ερμηνεύουμε τα γεγονότα αντικειμενικά.

2. Γενίκευση: Όταν βάζουμε ταμπέλες σε γεγονότα και ομαδοποιούμε καταστάσεις που δεν είναι ίδιες μεταξύ τους. Για παράδειγμα οι φράσεις ‘όλα πάνε στραβά’, ‘όλοι οι άντρες/γυναίκες είναι...’, ‘αφού δεν πήρα τη δουλειά τότε δεν θα με πάρει κανείς’, κ.α.

3. Μεγιστοποίηση/Ελαχιστοποίηση: Όταν αρνούμαστε να δούμε ότι ένα γεγονός συμβαίνει συχνά ή όταν ακυρώνουμε γεγονότα που έχουν ήδη συμβεί. Για παράδειγμα ‘Πάντα μου συμβαίνει αυτό...’, ‘Είμαι 40 χρονών και δεν έχω κάνει τίποτα’, ‘Εντάξει μια στο τόσο συμβαίνει αυτό’ κ.α.

4. Εξατομίκευση: Όταν θεωρούμε ότι όλα συμβαίνουν μόνο σε εμάς. Παίρνουμε τον ρόλο του καλού που τα έχουμε κάνει όλα σωστά και την πατήσαμε. Για παράδειγμα, ‘έκανα τα πάντα σωστά και την πάτησα’ κ.α.

5. Διχοτόμηση: Όταν οι σκέψεις είναι στα δύο άκρα. Από αυτό τον τρόπο σκέψης μπορεί να έρθει η αδράνεια. Για παράδειγμα, ‘ή όλα ή τίποτα’ κ.α.

Το πιο βασικό σημείο για την ανάπτυξη της ανθεκτικότητας, για την ψυχική μας υγεία και ενδυνάμωση είναι η παρατήρηση του εαυτού μας. Να γίνουμε εξωτερικοί παρατηρητές της ζωής μας και να δούμε τις ευθύνες μας, τα εμπόδια μας, τον τρόπο σκέψης μας και το στάδιο που βρισκόμαστε ώστε να βρούμε τις κατάλληλες λύσεις για το μέλλον. Φυσικά, η βοήθεια από έναν ειδικό μπορεί να επιταχύνει όλη την παραπάνω διαδικασία μια και δίνει πολλές και διαφορετικές οπτικές σε ένα θέμα για την αντιμετώπιση του. Από εμάς το μόνο που χρειάζεται η απόφαση να εξελιχθούμε.